ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 4، تیر 1404 ، شماره پی در پی 110

بررسی مولفه های رشد شخصیت و شخصیت متعالی درمنظومه هفت پیکر نظامی بر مبنای نظریه اریک فروم

صفحه (93 - 110)
ساغر شایگان ، پرنوش پژوهش (نویسنده مسئول)، شهین اوجاق علیزاده
تاریخ دریافت مقاله : آذر 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اسفند 1403

چکیده

زمینه و هدف:کمال طلبی، تعالی و رشد شخصیتیکی از حیطه هایمورد مطالعه درعلم روانشناسی نوین است که در نظریات اریک فروم روانشناس شهیر آلمانی و از پایه گذاران روانشناسی اجتماعی در مکتب فراکفورت، بصورت همه جانبه ای مورد توجه قرار گرفته است. در پژوهش پیش رو بر آنیم تا بر اساس تحلیل روانشناسانهبر اساس نظریه اریک فروم در خصوص تعالی و کمال شخصیت، منظومه هفت پیکر نظامی را مطالعه نماییمونمودهای تعالییافتن و کمال در مراحل سیر و سلوک بهرام از ابتدا تا پایان داستان را بررسی و ارزیابی نماییم.

روش پژوهش: روش پژوهش در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی مبنای مطالعات کتابخانه ای و بهره گیری از نقد روانشناسی نوین با تکیه بر نظریاتاریک فروم میباشد. جامعه مورد مطالعه، منظومه هفت پیکر نظامی به تصحیح حسن وحید دستگردی است.

یافته های پژوهش:یافته های تحقیق نشان میدهد که شخصیت بهرام در هفت پیکر از نظر روانشناسی اریک فروم کاملاً قابل تحلیل و ارزیابی است. در نظریه اریک فروم تعالی کمال و رشد شخصیت در ارتباط با مقوله عشق و تلاش برای جستجوی هویت مطرح شده است که قابل انطباق با داستان سیر و سلوک بهرام در هفت پیکر است.

نتایج پژوهش: با تحلیل و بررسی هفت پیکر نظامی و شخصیت بهرام و مبنا قرار دادن نظریه اریک فروم در خصوص رشد و تعالی شخصیت و کمال طلبی در می‌یابیم که مهمترین مراحل رشد شخصیت بهرام در هفت پیکر دستیابی به نمودی از یک انسان و پادشاه کامل است که با عدل و داد بر ایران زمین حکومت کند.این شخصیت از نظر فروم نموداری از انسان کامل است که بر پایه عشق (در ابتدا عشق به میهن و کشور)تاج شاهی را از میان دو شیر بچنگ می‌آورد و بر موانع غلبه میکند و با گذار از هفت گنبد، در دایره سرنوشت بخش تاریک وجود خویش را در غاری می‌نهد و خود چون دودی ناپدیدمیشود و در چرخه تعالی بعنوان انسانی کامل منطبق با نظر فروم به کمال حقیقی دست می‌یابد.

کلمات کلیدی
اریک فروم , هفت پیکر نظامی گنجوی , بهرام , نظریه رشد شخصیت , شخصیت متعالی.

• آرون. ریمون(1376). مراحل اساسی اندیشه در جامعه شناسی. ترجمه: باقر پرهام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی(آموزش انقلاب اسلامی)، ص 30.
• بری. مایکل(1385).تفسیر هفت پیکر. ترجمه: جلال علوی نیا. تهران: نشر نی، ص 28.
• تاجیک. محمدرضا (1379). روشنفکر ایرانی و معمای هویت ملی. فصلنامه مطالعات ملی. شماره ۵. صص 159 ـ 176.
• ثروتیان. بهروز (1382). اندیشه های نظامی گنجوی. تبریز: آیدین، ص 205.
• دهشیری. محمدرضا (1388). رویکرد سازمان همکاری و توسعه اقتصادی بمطالعات میان رشته ای. فصلنامه مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی. دوره دوم. شماره 1. صص 1 ـ 36.
• رضی. احمد (1391). کارکردهای تعلیمی ادبیات فارسی.پژوهشنامه ادبیات تعلیمی. سال ۱۴ . شماره ۱۵. صص 97 ـ 120.
• زرین کوب. عبدالحسین (1377). تاریخ ایران باستان. تهران: سمت، ص 105.
• ____________ (1384). پیر گنجه در جستجوی ناکجا آباد. تهران: سخن، ص 202.
• سپهدار. سمیه و دیگران (1402). تحلیل و بررسیمؤلفه های هوش معنوی در منتخب آثار داستانی کودک و نوجوان دهه ۷۰ تا ۹۰ خورشیدی بر اساس سبک فکری متن بر پایه نظریهای مونز، زُهَر و مارشال. نشریه سبک شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب).
• سیاسی. علی اکبر (1374). نظریه ‌های شخصیت. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ص 149.
• شاه حسینی. ناصرالدین (1350). جریانهای بزرگ فکری و اجتماعی ایران و اثر آن بر شعر فارسی زبان و ادبیات دانشکده ادبیات علوم انسانی دانشگاه تهران. شماره 2. پیاپی 76. صص 151 ـ 166.
• شولتز. دوان پی و شولتز. سیدنی. آلن (1392). نظریه های شخصیت. ترجمه:یحیی سید محمدی. چاپ بیست و پنجم. تهران: ویرایش، صص 9 ـ 12-121-135-81.
• غنی‌پور ملکشاه. احمد و پورشبانان. علیرضا(1388). وجوه اقتباسی و نمایشی هفت پیکر نظامی.سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب). سال دوم. شماره دوم. ثصص 7 ـ 24.
• فروم. اریک (1357). سیمای راستین انسان. ترجمه: مجید کشاورز. تهران: کارگر، ص 101.
• _______(1370). دل آدمی و گرایش به خیر و شر. ترجمه: گیتی خوشدل. چاپ سوم. تهران: البرز، صص 29 ـ 41-121-117.
• _______ (1390). انسان برای خویشتن: پژوهشی در روانشناسی اخلاق. ترجمه: اکبر تبریزی. چاپ پنجم. تهران: بهجت، صص 66 ـ 67 ـ 54ـ 51.
• _______ (1395). جامعه سالم. ترجمه: اکبر تبریزی. چاپ هشتم. تهران: بهجت، صص 76 ـ 79-89 ـ 90. 204
• _______ (1397). هنر عشق ورزیدن. ترجمه: پوری سلطانی. چاپ سی و سوم. تهران: مروارید، صص 57 ـ 58.
• فیست. گریگوری. جیو جس (1402).نظریه های شخصیت. ترجمه:یحیی سید محمدی. چاپ بیست و چهارم. تهران: نشر روان، ص 301.
• گل محمدی. احمد (1380). جهانی شدن و بحران هویت. فصلنامه مطالعات ملی. سال سوم. شماره 10. صص 4 ـ 11.
• محمدی. مصطفی و نامدار. لیدا(1397). شناسایی ابعاد شخصیت از دیدگاه اریک فروم (مطالعه ای بین رشته ای بمنظور شناخت ارتباط شبکه ای بین فرهنگ و اجتماع). مطالعات رفتاری در مدیریت. سال نهم. شماره هفدهم. صص 115 ـ 129.
• مصباح. علی و محیطی اردکانی. محمدعلی (1390). بررسی مبانی انسان شناختی دیدگاه های اریک فروم. معرفت فلسفی. سال هشتم. شماره سوم. صص 195 ـ 226.
• معین. محمد (1391). تحلیل هفت پیکر نظامی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ص 17.
• نظامی. الیاس بن یوسف (1315). هفت پیکر. تصحیح: حسن وحید دستگردی. تهران: ارمغان.
• نوروزی. زینب و همکاران (1391). بررسی شخصیت بهرام در هفت پیکر با توجه به نظریه مزلو.متن‌شناسی ادبی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. دوره جدید. سال چهارم. شماره 4. صص 17 ـ 32.
• هال. کالوین و نورد بای. ورنون. جی (1381). مبانی روانشناسی تحلیلییونگ. ترجمه: محمد حسین مقبل. تهران: جهاد دانشگاهی، ص 90.
• یاوری. حورا (1396). روانکاوی و ادبیات: دو متن، دو انسان، دو جهان از بهرام تا روایبوف کور. چاپ دوم. تهران: سخن، ص 98.