%0 Journal Article
%T معرفی و سبک شناسی دیوان بی‌بی یمنی
%J  ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A اﻟﻬﺎم ﺑﺎوﻗﺎر زﻋﯿﻤﯽ
%A مرتضی رشیدی آشجردی
%D 2025
%\ 1403/12/16
%N 112
%V 18
%P 167-202
%K سبک شناسی. دیوان بی‌بی یمنی
%K  نسخه خطی
%K  بازگشت ادبی
%K  عصر صفوی
%K  بینامتنیت.
%X زمینه و هدف: ادبیات فارسی در دورۀ صفوی، اگرچه تحت تأثیر ساختار مردسالارانه و
سیاستهای مذهبی خاص قرار داشت، اما آثار ارزشمند برخی از شاعران زن، چون بی‌بی
یمنی در قالب نسخ‌خطی حفظ شد. هدف این پژوهش، معرفی و بررسی دیوان تصحیح‌نشده بی‌بی
یمنی، تحلیل سبک‌شناسی و بررسی بینامتنیت آشکار و ضمنی آن با غزلیات شمس است.

روش مطالعه: پژوهش حاضر به شیوه توصیفی–تحلیلی
و بر پایه نسخۀخطی موجود در کتابخانۀ دانشگاه تهران به شمارۀ 7777 صورت گرفته است.
در این تحلیل، سطوح زبانی، بلاغی و فکری و نوآوریهای شاعر در دیوان بی‌بی یمنی بررسی و تقلیدهای وی از
غزلیات شمس با رویکرد بینامتنیت مقایسه شده است.

یافته ها: دیوان بی‌بی یمنی
دربردارنده حدود 6723بیت است. به جرأت میتوان گفت که بی‌بی یمنی نخستین زنی است که
بیش از 400 غزل در مدح شمس تبریزی و به تقلید از غزلیات شمس سروده است در این
غزلیات مفاهیم عرفانی و غنایی با زبانی زنانه بازآفرینی شده است. ویژگیهای زبانی
شعر او چون تنوع وزنی، ردیف‌های فعلی و ساختار نحوی ساده، در کنار مضامین عرفانی
چون فنا، وصال و وحدت وجود، گویای تاثیرپذیری آگاهانه و خلاقانه شاعر از غزلیات
شمس است. علاوه بر این شاعر با استفاده از کارکردهای بینامتنیت آشکار و ضمنی و با
حضور پر رنگ عناصر زنانه و بیان شخصی بر
غنای اشعار خود افزوده است. 

نتیجه گیری: دیوان بی‌بی یمنی دربردارنده 478 غزل، 2 رباعی و یک تک بیت است.
زبان اشعار او ساده و فارغ از کارکردهای سبک خراسانی است. سبک شعری او به سبب
استقبال از غزلیات شمس و نزدیکی زبان، شیوه کاربرد صنایع ادبی و مضامین فکری‌اش به
این اثر، بازگشت ادبی است. از میان صنایع ادبی لفظی و معنوی به ترتیب تکرار و
کنایه، بیشترین بسامد را در متن داشته ‍اند.کنایات اغلب از نوع فعلی، تشبیهات از
نوع مفصل مرسل، استعارات از نوع مکنیه و مجازها به علاقه جزء و کل به کار رفته اند.
مضامین غنایی‌ای چون سوگ سرودها، مدحیه ها و بیان درد عشق و هجران و مضامین عرفانی‌ای
چون فنا، وحدت وجود، شوق وصال و عشق از مهمترین مضامین مطرح‌شده در دیوان بی‌بی
یمنی است. همچنین پیروی آگاهانه، بی‌بی یمنی ازغزلیات شمس و نگاه زنانه به مفاهیم
عرفانی، توانسته است ضمن حفظ عناصر اصلی غزل کلاسیک، صدایی مستقل و اصیل را وارد
ادبیات فارسی کند.
%U https://bahareadab.com/article_id/1858