ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 6، شهریور 1404 ، شماره پی در پی 112

بررسی نظریۀ روایت شناسی ژرار ژنت در داستانهای کوتاه ناتورالیسم با تکیه مجموعه داستان کوتاه « چراغ آخر» صادق چوبک

صفحه (1 - 19)
آرش کیانی ، مریم محمودی (نویسنده مسئول)، فریدون طهماسبی
تاریخ دریافت مقاله : اسفند 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : خرداد 1404

چکیده

زمینه و هدف: این پژوهش با هدف تحلیل ساختار روایی داستانهای ناتورالیستی صادق چوبک(۱۳۴۵-۱۳۷۰) در مجموعه «چراغ آخر»(1344)بر اساس نظریه روایت‌شناسی ژرار ژنت(۱۹۳۰-۲۰۱۸) انجام شده است. مطالعه حاضر درصدد است تا نشان دهد چگونه کاربست این نظریه میتواند به درک عمیقتر عناصر روایی و سبک نویسندگی چوبک منجر شود.

روش پژوهش:این مطالعه به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و داده ها با استفاده از تکنیکهای کتابخانه ای گردآوری شده اند. چهار داستان شاخص از مجموعه «چراغ آخر» با عنوانهای «دزد قالپاق»، «کفترباز»، « بچه گربه ای که چشمانش باز نشده بود »،«آتما، سگ من» بر اساس مؤلفه هایی نظیر زمان‌بندی روایت(ترتیب، تداوم و بسامد)، سطح روایت(راوی، زاویه دید و فاصله روایی) و وجه روایت (چگونگی بازنمایی گفتار و کردار شخصیتها) و ویژگیهای ناتورالیستی مورد تحلیل قرار گرفته اند.

یافته ها:تحلیلها نشان میدهد چوبک با مهارت از تکنیکهایی چون:پرشهای زمانی و بازگشتهای روایی، تغییر زاویه دید راوی، توصیفات عینی و طبیعت‌گرایانه به خلق روایتهای چندلایه و تأثیرگذار دست یافته است. همچنین تطبیق این عناصر با نظریه ژنت نشانگر همخوانی قابل توجه سبک روایی چوبک با اصول روایت‌شناسی مدرن است.

نتیجه گیری:یافته های پژوهش حاکی از آن است که نظریه روایت‌شناسی ژنت ابزاری کارآمد برای تحلیل ساختار داستانهای ناتورالیستی فارسی محسوب میشود. این مطالعه نه تنها به درک بهتر سبک چوبک کمک میکند، بلکه الگویی برای تحلیل سایر آثار داستانی معاصر فارسی ارائه میدهد.

کلمات کلیدی
روایت‌شناسی , ژرار ژنت , داستان کوتاه , ناتورالیسم , صادق‌چوبک , چراغ آخر , تحلیل روایی

• پاینده، حسین. (1390) گشودن رمان: تحلیل روایت در ادبیات داستانی. تهران: انتشارات نیلوفر.
• پاینده، حسین(1400) ،داستان کوتاه در ایران ، تهران :نیلوفر.
• ژنت ، ژرار (1400)،جستاری در تبین روش گفتمان حکایت ، تهران: نیلوفر.
• چوبک، صادق (1344) چراغ آخر. تهران: انتشارات جاویدان.
• کنان، شلومیت ریمون(1401)،روایت داستانی: بوطیقای معاصر،ترجمه البوالفضل حری،تهران:نیلوفر
• کبلی،پل(1401)نقد ادبی با رویکرد روایت شناسی(ترجمه حسین پاینده)،تهران : نیلوفر.
• سیدحسینی،رضا(1401) مکتب‌های ادبی ج1،تهران : نگاه.
• میرعابدینی، حسن.(1386) صد سال داستان‌نویسی ایران. تهران: نشر چشمه.
• مقدادی،بهرام(1378) فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی(از افلاطون تا عصر حاضر)تهران: فکر روز.
• میر صادقی،جمال(1394)ادبیات داستانی،تهران : سخن.
• تلخابی،‌مهری. و محمدی،‌مصطفی. (1398). طبیعت‌گرایی چوبک در چراغ آخر . فصلنامه پژوهش‌های دستوری و بلاغی، 15، 112-93.
• آخوندی،زهره،عین علیلو،علی(1402). «رنج طردشدگی و کارکرد آن در بازماندن از سیر کمالی در داستانهای چوبک» سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)،92،صص85-100
• پارسا، سارا(1395) «ناتورالیسم در داستانهای صادق چوبک با تمرکز بر مجموعه چراغ آخر» پژوهش‌های ادبی، (3)12، 94-78.
• رحیمی، محمود(1398) «بررسی عناصر روایت در داستانهای کوتاه صادق چوبک» نشریه ادب و زبان، (1)22، 130-112.
• حلاجی، عباس. و تقوی، محمد. (1399). بررسی مؤلفه های ناتورالیستی در داستان‌های صادق چوبک . فصلنامه پژوهشنامه ادبیات داستانی، 9(2)، 34-57.
• حیدری، مریم. و غفاری کومله، هانیه. (1394). آنیمیسم و پیوند آن با ناتورالیسم در آثار صادق چوبک . فصلنامه ادب پژوهی، 33، 45-68.
• فلاحی، لیلا(1396). .«کاربرد نظریه روایت‌شناسی ژنت در تحلیل داستانهای فارسی» فصلنامه نقد کتاب ادبیات، (15)4، 72-55.
• درودگریان، فرهاد.، زمان احمدی (1390). تحلیل زمان روایی از دیدگاه روایت‌شناسی براساس نظریه زمان ژنت در داستان «بی‌وتن» امیرخانی. سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 4(3)، (127-138)
• معنوی، مهسا. و محمودی بختیاری، بهروز. (1399). گفتمان ناتورالیستی در داستانهای چوبک . فصلنامه ادبیات پارسی معاصر، 10(2)، 75-98.